Feit en fictie

Er zijn tal van misinterpretaties en onjuiste opvattingen over allerlei onderdelen van het kerstverhaal. De kiem daarvoor is gelegd in een aantal apocriefe geschriften met een hoog fantasiegehalte, die voor waar werden gehouden. Maar soms is ook een verkeerde vertaling er debet aan, of het niet goed lezen van wat er staat, of een gebrek aan informatie over achtergronden van het Joodse leven. Maar niet in het minst ook een drang naar dramatiek en romantiek, het aandikken van zaken, die de uitleg bij voorbaat inkleurt. Hieronder een kort overzicht.

> Jozef is een oude man en wat sullig, afwachtend, zonder iets te zeggen. Maria vertelde Jozef niet waardoor zij zwanger was. Hij denkt dat zij overspel gepleegd heeft. Jozef is laf, hij wil Maria stiekem verlaten en aan haar lot overlaten. Jozef speelt in de kerstgeschiedenis verder geen wezenlijke rol.

> Maria ontkwam ook niet aan een bepaalde beeldvorming en werd in bepaalde opzichten in een slachtofferrol geplaatst. Ze zou nog maar 12 of 14 jaar geweest zijn. Zij was arm en zwak. Mensen hielden haar voor een zondares. Jozef wilde haar stiekem verlaten en aan haar lot overlaten. Het is ongehoord dat ze later ongetrouwd met Jozef naar Bethlehem reist. Dat zij daarbij ook nog zwanger is, is een schandaal. Ze is al uitgerekend maar moet een zware tocht van drie dagen naar Bethlehem lopen. Keizer Augustus doet maar. Ze komt moe en uitgeput in Bethlehem aan, maar wordt bij de herberg en bij mensen in het dorp resoluut de deur gewezen. En dan ten slotte ook nog, na een lange zoektocht naar onderdak, diezelfde nacht een kind baren in een verlaten stal! Let eens op de oude lappen waarin haar kind wordt gekleed. Zo arm zijn Jozef en Maria, armer kan het niet.

Op nummer 1 van misinterpretaties staat wel de genoemde mening, dat Jozef en Maria in de herberg geen plaats gegund werd, gevolgd door een tevergeefse zoektocht naar onderdak en een geboorte van Jezus nog in diezelfde nacht in een verlaten stal.
Algemeen verbreid is vervolgens de misvatting, dat Maria van David stamt, omdat Jezus anders niet uit het 'zaad' of de lendenen van David zou zijn.
Eveneens vaak genoemd wordt, dat Jozef Maria van overspel verdacht, maar haar wilde sparen door haar daarvoor niet openlijk te schande te maken. Hij wilde haar daarom maar stiekem verlaten en stilletjes de stad uitgaan.
Een overheersende gedachte is ook vaak de nadruk op de aardse armoede van Christus, waarbij Jezus feitelijk het slachtoffer is van de onwil van mensen waardoor Jozef en Maria in een stal moest slapen, gecombineerd met de kribbe en de armelijke doeken, de vermeende kou enz. Maar men ziet over het hoofd dat God het zo geleid heeft en dat Christus er voor koos om de laagste plaats in te nemen. Christus' armoede is geen aardse armoede, maar het vrijwillig verlaten van de heerlijkheid die Hij bij Zijn Vader had. Jezus nam deze geringste plaats dus niet afgedwongen in, als slachtoffer, als verstotene. Daarom past een setting waarbij Jozef en Maria plaats geweigerd zou zijn en zij noodgedwongen naar een desolate stal moesten uitwijken, niet bij Christus’ actieve, vrijwillige vernedering.
Zo wordt er ook vaak een misplaatste nadruk gelegd op allerlei vermeende zielige aspecten. Dat gaat dan, om maar iets te noemen, over Maria (in Nazareth veracht, in Bethlehem hoogzwanger overal weggestuurd, een Kind baren in een desolate stal) en om Jezus (gewikkeld in slechts wat lompen, liggend in een bizarre plaats als een voerbak). Misplaatst, niet alleen omdat dit een vertekend beeld is, maar bovenal omdat Jezus niet zielig is en medelijden met Hem misplaatst is. Hij is geen slachtoffer van de omstandigheden. Hij kwam immers vrijwillig om mensen te verlossen van hun zondeschuld en de straf daarop. Het zijn ónze zonden waarvoor God de Zoon het menselijk vlees wilde aannemen. Hij was juist innerlijk met óns bewogen.

> De feiten die de Schrift noemt zijn vaak anders dan wat er, te goeder trouw, van gemaakt is en wordt in kinderbijbels en kerstvertellingen. Het kost velen begrijpelijk moeite om los te laten wat in voorgaande eeuwen door prominente geestelijke leiders en oudvaders is geschreven. Maar ook zij zaten vaak nog vast in opvattingen van de oude kerk. Hieronder een voorbeeld hoe Lukas 2 op de klank af naar eigen inzicht fantasierijk is ingekleurd en aangedikt.

het vaak gehoorde kerstverhaal

Ongeveer als hieronder luidt het gangbare verhaal over Jozef en Maria, die zich laten afschepen naar een vunzige stal, vrij weergegeven met citaten uit enkele kinderbijbels, vertelboeken en een dagblad. Het lijkt precies te kloppen met Lukas 2:7, maar dat doet het toch in geen enkel opzicht.

‘Het is al bijna donker als Jozef en Maria na dagen lopen eindelijk bij de herberg in Bethlehem aankomen. Ze zoeken onderdak, want ook de geboorte dient zich aan. Maar de herberg is vol en niemand wil zijn plekje afstaan. De herbergier maakt zich niet druk om dit armoedige stelletje: “Als ze nu rijk waren… dan was ’t een ander verhaal.” Dus gaan ze de huizen maar langs. Ze vragen hier eens, ze vragen daar eens, maar overal gaat de deur voor hen dicht. Dit Kind is níét welkom. Uiteindelijk vinden ze na lang zoeken ontredderd een lege stal, misschien die achter de herberg. In die nacht wordt Jezus geboren. Dure kleertjes heeft Maria niet. Zij wikkelt haar Baby in wat afgescheurde lappen, lange repen versleten goed die ze meegenomen had. Daarna legt ze Hem in een voerbak op wat hooi.’

Voor velen een herkenbaar verhaal. De vertaling "herberg" in combinatie met "geen plaats voor hen" en "de kribbe" heeft lezers op het verkeerde been gezet. Dat zal zo blijven zolang Bijbelvertalingen het woord herberg blijven gebruiken. Een correcte uitleg is dus heel belangrijk. Lukas laat namelijk zien, dat Jozef normaal onderdak vond in een huis en dat Jezus daar in een bepaalde ruimte geboren is. Lukas zegt niets over een zoektocht langs huizen, noch minder dat het Kind Jezus nergens welkom was.

Deze website draagt er hopelijk aan bij om kinderen het eenvoudige Bijbelse verhaal te vertellen en gemeenteleden de juiste informatie te verstrekken.