Lukas 3:1,2 (HSV)

1. In het vijftiende jaar van de regering van keizer Tiberius, toen Pontius Pilatus stadhouder was over Judea, Herodes viervorst over Galilea, zijn broer Filippus viervorst over Iturea en over het land Trachonitis, en Lysanias viervorst over Abilene,

2. onder de hogepriesters Annas en Kajafas, geschiedde het woord van God tot Johannes, de zoon van Zacharias, in de woestijn.

Lukas 3:23 En Hij, Jezus, was ongeveer dertig jaar toen Hij Zijn dienstwerk begon.

 

Jaartal

Het enige jaartal dat Lukas vermeldt is dat in Lukas 3:1 en 2, waar we lezen dat Johannes de Doper voor het eerst optrad in het vijftiende jaar van de regering van keizer Tibérius. Dat is het tijdvak van 19 augustus 28 n.Chr. tot 18 augustus 29 n.Chr. Maar als Lukas van de Romeinse kalender uitging, die bij januari begint, kan hij ook het hele kalenderjaar 29 n.Chr. bedoeld hebben.

Volgens Numeri 4:3,35,39,43,47 en 1 Kronieken 23:3 moesten priesters en Levieten de leeftijd van 30 jaar bereikt hebben voordat ze hun ambt ten volle mochten vervullen. Johannes was een Leviet, zodat we mogen aannemen dat hij zijn prediking (onderrichten van het volk is een priestertaak) begon toen hij 30 jaar oud was. Dat werd hij dus in 28 n.Chr. of in 29 n.Chr. Wanneer wij 30 jaar terugrekenen is Johannes in het eerste geval geboren in 3 v.Chr. en in het tweede geval in 2 v.Chr.

 

Dit moet ook wel, want Jezus werd gedoopt toen Hij 30 jaar was (begin van Zijn ambtelijke bediening) en Johannes was een half jaar ouder en moet toen ook 30 of inmiddels 31 jaar geweest zijn. Als Johannes op zijn vroegst in september van het jaar 28 is gaan preken en dat minstens enige maanden deed voordat ook Jezus Zich openbaarde, dan zal de doop van Jezus op zijn vroegst voorjaar 29 n.Chr. plaatsgevonden hebben. Hij was toen volgens Lukas 30 jaar en dat brengt ons bij een geboortejaar van 3 v.Chr. of 2 v.Chr. Dit laatste past ook bij een beschrijving in 3 of 2 v.Chr. met het oog op Augustus’ jubileum in 2 v.Chr. waarvoor hij vooraf de adhesie van al zijn onderdanen wilde. Het jaar 3 v.Chr. of 2 v.Chr. past bij de theorie dat Herodes is gestorven na de maansverduistering van 10 januari 1 v.Chr. en vóór Pasen 1 v.Chr.  

 

Gaan we uit van de Schrift als primaire bron, dan heeft deze jaartalbepaling de eerste keus. We zien dat ook terug bij sommige kerkvaders en vroege schrijvers. De Amerikaanse Nieuwtestamenticus en archeoloog Jack Finegan (1908-2000) maakte een chronologisch overzicht van een aantal van hen en rekende om in welk jaar volgens hen Christus is geboren. Ik geef dat hieronder weer, aangevuld met nog enkele eigen aanvullingen. Om het overzicht goed te begrijpen moet in ogenschouw genomen worden, dat Augustus' regeerperiode begon oktober 43 v.Chr. als Octavianus (dus gerekend vanaf het zogenaamde Tweede Triumviraat) en eindigde bij zijn sterven in 14 n.Chr. op 76 jarige leeftijd.

 

130-202 Ireneüs van Lyon: 3/2 v.Chr. In zijn Adversus Haereses III: 21:3 (rond 170/180) plaatste hij de geboorte van Christus in het 41e jaar van de regering van keizer Octavianus (Augustus).

100-165 Justinus Martyr stelde rond 148/152, dat Jezus 150 jaar geleden geboren was (Apologia, I:46:1).

150-215 Clemens van Alexandrië: 3/2 v.Chr. Hij plaatste de geboorte van Christus 194 jaar voor de dood van Commodus op 31 december 192 n.Chr. (De Stromata I:21:145)

160-225 Tertullianus:  3/2 v.Chr. In zijn Adversus Judaeos, VIII:11:75 stelde hij Jezus’ geboorte vast in het 41e jaar van de regering van Augustus.

170-240 Julius Africanus: 3/2 v.Chr. 

170-236 Hippolytus van Rome: 3/2 v.Chr. In 204 dateerde hij de geboorte op 25 december in het 42e jaar van de regering van Augustus (Commentaar op Daniel, IV:23).

185-253 Origenes: 3/2 v.Chr. In 231 dateerde hij de geboorte in het 41e jaar van de regering van Augustus, 15 jaar voor zijn dood (Homilie op Lukas, Lukas 3:1).

263-339 Eusebius van Caesarea: 3/2 v.Chr. In 325 dateerde hij het in het 42e jaar van Augustus' regering en 28 jaar na Cleopatra's dood in 29 augustus 30 v.Chr. (Historia Ecclesiastica I:5:2).

315-403 Epifanius van Salamis: 3/2 v.Chr.

395-420 Paulus Orosius: 2 v.Chr. In 418 dateerde hij het in het jaar 752 van de stichting van Rome (Historiae adversum paganos VI:22.1).

480-580 Cassiodorus Senator: 3 v.Chr.

Vrijwel allen gaan dus uit van 3 v.Chr. of 2.v.Chr. Finegan zelf plaatst de dood van Herodes in 1 v.Chr. en de geboorte van Jezus daarom in 2/3 v.Chr.

 

Wat betekent: ongeveer 30 jaar?

Tenslotte nog aandacht voor wat Lukas in 3:23 bedoelde met ‘ongeveer’ dertig jaar. Wij zijn het gewend om schattingen van aantallen af te ronden op bijvoorbeeld vijf- of tientallen. Wij gebruiken het woord ‘ongeveer’ als we het werkelijke aantal niet precies weten. Als wij zeggen, dat iemand ongeveer dertig is, dan bedoelen wij dat niet exact, maar laten ruimte of hij 27 jaar is of misschien wel 32 of 33 jaar. Omdat Lukas ook zo’n (op tientallen) afgerond getal schijnt te noemen is er de verleiding om aan te nemen, dat Lukas Jezus’ leeftijd ook niet precies wist en de mogelijkheid open liet, dat Hij bijvoorbeeld 28 of 32 jaar oud was. Maar dat hoeft natuurlijk niet. Hij kan ook bedoeld hebben dat Jezus precies in de dertig jaar was. Een vergelijkend onderzoekje naar het gebruik van dit woord ‘ongeveer’ bij Lukas leert ons, dat hij dit woordje ook gebruikt als hij een nauwkeurig aantal bepaalt, of althans een redelijk nauwkeurig aantal.

 

In Lukas 1:56 (Maria bleef ongeveer drie maanden bij Elizabet) bedoelt hij zeer zeker geen twee en ook geen vier maanden. Hij bedoelt een aantal dagen meer of minder dan drie maanden. Als hij in Lukas 2:37 Anna’s leeftijd niet precies wist, had hij niet geschreven, dat zij ‘ongeveer vierentachtig’ was. Hij bedoelt hier dat Anna ergens in de vierentachtig jaar oud was. Hij noemt immers geen afgerond getal! Als hij in Lukas 23:44 zegt dat er vanaf ‘ongeveer de zesde ure’ duisternis was, dan bedoelt hij niet de vijfde of de zevende ure, maar een tijdstip net voor of vlak na de zesde ure. Meer voorbeelden vinden we in Lukas 9:14, 28 en 22:59. Het gaat dus steeds om een kleine marge rond het door hem genoemde getal. Het ligt dus voor de hand, dat Lukas in 3:23 bedoeld heeft, dat Jezus bij zijn eerste optreden ergens in de dertig jaar oud was.

Lukas kan daarmee gerefereerd hebben aan Numeri 4:3 waar we lezen, dat de dertigjarige leeftijd de leeftijd was waarop een ambtelijk optreden begon. Lukas heeft immers juist de doop vermeld, waarbij de Geest op Jezus neerdaalde. Al was Jezus geen Leviet, dit moment was wel het begin van Zijn ambtelijk werk als profeet en leraar, als Gezalfde (Messias).  

 

Conclusie: de vermelding dat Jezus 'ongeveer' 30 jaar oud was betekent echt 30 jaar of tegen de 31 jaar. Als Jezus dus in het jaar 28 n.Chr. 30 jaar werd, was Zijn geboortejaar 2 v.Chr. Als Hij in 29 n.Chr. 30 jaar werd was het geboortejaar 3 v.Chr. Om het anders te zeggen: Jezus is geboren tweede helft van 3 v.Chr. tot en met tweede helft van 2 v.Chr. Dat is nog altijd een marge van bijna anderhalf jaar.